|
جلسه هفت |
فصل چهارم کتاب : ص79 تا ص 96 ادلّۀ نقلی |
یک شنبه 93/4/22 - ساعت 22:15 إلی 23:30
برادران و خواهران عزیز و محترم !
1-نقدها، سؤالات و نکات خود 2-برداشت شما از مطالب و خلاصۀ بحث این جلسه
را لطفاً تا قبل کلاس یا در نیم ساعت ابتدای کلاس،
در قسمت نظرات همین پست درج بفرمایید.
دوستان عزیزی که نسبت به مطالب جلسات قبل سوال دارند می‌توانند در همان پست مربوطه نظر بگذارند تا پاسخ داده شود
محمد موسی الرضایی
بسم الله الرحمن الرحیم
باسلام خدمت استادگرامی و دوستان عزیز
اولین موضوعی که در این قسمت از کتاب مطرح می شود موضوع قرار گرفتن ولایت فقیه ذیل ولایت تشریعی است.
ولایت تشریعى یعنى ولایت قانونى؛ یعنى این که فردى بتواند و حق داشته باشد از طریق جعل و وضع قوانین و اجراى آنها در زندگى مردم و افراد جامعه تصرّف کند و دیگران ملزم به تسلیم در برابر او و رعایت آنها باشند. معناى «النبى اولى بالمؤمنین من انفسهم» هم همین است یعنی تصمیمى را که پیامبر براى یک فرد مسلمان یا جامعه اسلامى مى‌گیرد لازم الاجراست و بر تصمیمى که خود آن ها درباره مسائل فردى و شخصى خودشان گرفته باشند مقدّم است و اولویّت دارد.
موضوع بعدی تحقیقی یا تشریعی بودن بحث ولایت فقیه است.
از آن جا که مشهور است «تقلید در اصول دین جایز نیست» برخى تصوّر کرده‌اند که چون مسأله ولایت فقیه از مباحث اصول دین و علم کلام است بنابراین مانند بحث اثبات وجود خدا و یا نبوّت پیامبر، این بحث هم یک مسأله‌اى است که هر کسى خودش باید برود تحقیق کند و خلاصه این که تقلیدى نیست. اما این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که مسأله ولایت فقیه گر چه از جهتى یک مسأله کلامى و از فروعات بحث نبوّت و امامت است اما به لحاظ ماهیتى که دارد از آن دسته مسائلى است که هر شخص خودش توانایى و تخصّص لازم براى تحقیق در مورد آن را ندارد و لذا باید به گفته شخص دیگرى که متخصّص و مورد اعتماد است تکیه کند.
از نظر شیعه منابعی که یک حکم را می توان بر اساس آن ها صادر کرد عبارت اند از: 1- کتاب 2- سنت معصوین (علیهم السلام) 3- اجماع 4- عقل . از نظر شیعه اثبات و صدور یک حکم بر اساس عقل به انداره ی سایر موارد ذکر شده قابل اعتنا و ارزشمند است.
از این رو ما دو دسته دلیل برای اثبات نظریه ولایت فقیه استفاده می کنیم. دلایل عقلی و دلایل نقلی. در این جلسه فقط به دلایل عقلی می پردازیم.
دراینجا دو دلیل عقلی مطرح می شود.
دلیل عقلی اول
ابتدا برای مطرح کردن دلیل عقلی اول مقدمه ی کوتاهی را خواهیم آورد.
1- ضرورت وجود یک نظام و حکومت واحد و منسجم برای اداره ی هر جامعه و کشور امری است که بر هیچ کس پوشیده نیست.
2- از نظر ما شیعیان حکومت ایده آل و عالى ترین و مطلوب ترین شکل آن، حکومتى است که امام معصوم(علیه السلام) در رأس آن باشد و جامعه را اداره کند.
3- بر اساس یک قاعده ی عقلی و منطقی بیان می شود که هنگامی که انسان نمی تواند امری را به نحو احسن و به کامترین صورت ممکن انجام دهد باید برای به انجام رساندن آن امر تا هر مقداری که می تواند اقدام کند و عدم وجود احتمال انجام دادن آن کار به نحو احسن مانع از انجام ندادن آن امر یا ناقص انجام دادن آن نمی شود.
4- با توجه مورد قبل حال که ما در جامعه به امام معصوم دسترسی نداریم باید به نزدیک ترین فرد به معصوم اکتفا کنیم. نزدیکی و شباهت به معصوم (ع) با سه معیار سنجیده می شود.1- فقاهت 2- تقوا 3- کارآیی در مقام اداره ی جامعه.
بنابراین بر اساس این مقدّمات نتیجه منطقى و قطعى این است که در زمانى که دسترسى به معصوم(علیه السلام) و حکومت او نداریم حتماً باید به سراغ فقیه جامع الشرایط برویم و اوست که حقّ حاکمیت دارد و با وجود چنین کسى در میان جامعه، حکومت و حاکمیت دیگران مجاز و مشروع نیست.
دلیلی عقلی دوم.
این دلیل نیز از مقدمات زیر تشکیل مى‌شود:
1 ـ ولایت بر اموال و اعراض و نفوس مردم، از ویژگی های مخصوص به خداوند است و تنها با اذن و اراده ی خداوند برای سایرین مشروعیت میابد .
2 ـ این قدرت قانونى و حق تصرف در اعراض و نفوس مردم، از جانب خداى متعال به پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و امامان معصوم(علیهم السلام) داده شده است.
3 ـ در زمانى که مردم از وجود رهبر معصوم محروم‌اند یا باید خداوند متعال از اجراى احکام اجتماعى اسلام صرف نظر کرده باشد یا اجازه اجراى آن را به کسى که اصلح از دیگران است داده باشد.
4 ـ امّا این که خداوند در زمان عدم دسترسى جامعه به رهبر معصوم، از اجراى احکام اجتماعى اسلام صرف نظر کرده باشد خلاف حکمت است؛ بنابراین فرض دوّم ثابت مى‌شود که ما به حکم قطعىِ عقل کشف مى‌کنیم اجازه اجراى احکام اجتماعى اسلام توسّط کسى که اصلح از دیگران است داده شده است.
5 ـ فقیه جامع الشرایط، یعنى فقیهى که از دو ویژگى تقوا و کارآیى در مقام مدیریت جامعه و تأمین مصالح آن برخوردار باشد صلاحیتش از دیگران براى این امر بیش تر است.
پس: فقیه جامع الشرایط همان فرد اصلحى است که در زمانى که مردم از وجود رهبر معصوم محروم‌اند از طرف خداى متعال و اولیاى معصوم(علیهم السلام) اجازه اجراى احکام اجتماعى اسلام به او داده شده است.
پریسا علی ابادی
رحمانی
بسم الله الرحمن الرحیم
باسلام خدمت استاد گرامی ودوستان محترم
خلاصه ی جلسه ی هفتم صفحات 79تا96:
مسئله ای که در ارتباط با اداره امور جامعه هم برای پیامبر(ص)وامام معصوم وهم برای فقیه وجود دارد بحث ولایت تشریعی آنان است.
ومیدانیم که ولایت تکوینی فقط از آن خداوند است.
ولایت تشریعی یعنی ولایت قانونی یعنی این که فرد حق تصرف در زندگی افراد جامعه را بوسیله ی وضع و اجرای قوانین داشته باشد ودیگران ملزم به تسلیم دربرابر اوباشند.
ازآنجا که مسئله ی ولایت فقیه دنباله ی بحث امامت است برخی تصور کرده اندمسئله ی ولایت فقیه از مباحث اصول دین و علم کلام است بنابراین مانند بحث اثبات وجود خدا هر کسی خودش بایدبرودوتحقیق کندوخلاصه این که این بحث تقلیدی نیست.
اما همانگونه که در جزوه مطالعه کردیم به دلایلی این تصور نا به جاست.
به هر حال باید توجه داشت که موضوع اثبات ولایت فقیه یک موضوع تخصصی است که تحقیق در آن ابزارها وتخصص خاص خود را می خواهد.
ادله ی اثبات ولایت فقیه به دو دسته تقسیم میشوند:1-ادله ی عقلی2-ادله ی نقلی
دلیل عقلی اول:
1-ضرورت وجود حکومت برای جلوگیری از فساد.بی نظمی.هرج ومرج....
2-در راس حکومت ایده آل ومطلوب امام معصوم علیهم السلام وجود دارد.
3-انتخاب نزدیکترین مرتبه به حدمطلوب در صورت دسترسی نداشتن به حدمطلوب وایده آل آن امر
4-نزدیکی یک حکومت به حکومت معصوم(ع)در سه امرمتبلور میشود:
فقاهت.تقوا.کارآیی در مدیریت
دلیل عقلی دوم :
1-ولایت بر مالها وجانهای مردم تنها حق خدای متعال است وولایت فقیه بانصب واذن خداوند مشروعیت می یابد
2-این حق تصرف در اعراض ونفوس مردم از سمت خدا به پیامبر(ص)وامامان(ع)داده شده است
3-زمانی که مردم از وجودرهبر معصوم محروم اندخداوند اجازه ی اجرای احکام اجتماعی اسلام را به کسی دیگر داده است
4-فقیه جامع الشرایط یعنی کسی که صلاحیتش در دوامرتقوا وکارآیی در مقام مدیریت از دیگران بیشتر است.
باتشکروالتماس دعا
در کربلا خدمت حضرت امام خمینى قدّس سرّه بودم که فردى به ایشان گفت : مکّه بوده ام و ایام حجّ و طواف جمعیّت زیاد بود به طورى که نزدیک بود شانه هایم بشکند، اگر همه مسلمان شوند و جمعیّت طواف کننده زیاد شود، چه باید کرد؟ معظم له فرمود: ما آن زمان طواف مستحب را حرام خواهیم کرد.
گفت : مگر مى شود مستحب خدا را حرام کرد؟ امام فرمود: بله معناى ولایت فقیه همین است، زمانى که طواف مستحبى ضرر بزند و مزاحمت براى واجب ایجاد کند، همین کار را باید کرد ووظیفه هم همین خواهد بود.1
------------------------------------------
1. کتاب خاطرات، اثر استاد قرائتی.